The Physicists

Title: The Physicists – A generation that changed the world.
Author: C.P.Snow
Published in 1981

---

C.P.Snow là nhà Vật lý người Anh, hoạt động trong kỹ thuật quân sự thời Thế chiến và về sau trở thành nhà văn viết truyện khoa học viễn tưởng. Trong năm cuối đời ông soạn thảo quyển sách này và nó được xuất bản sau khi ông mất.

Quyển sách dựng lại bối cảnh khoa học và chính trị xã hội thời cuối thế kỷ 19 đến nửa đầu thế kỷ 20. Đó là thời kỳ hoàng kim của Vật lý khi những mầm mống cho các phát minh vĩ đại được nảy chồi, Vật Lý cổ điển chuẩn bị được thay thế bởi một hệ thống Vật Lý mới chính xác hơn, sâu rộng hơn. Mở đầu là các phát hiện chấn động thế giới về cấu tạo của vật chất, về electrons, hạt nhân nguyên tử, protons, neutrons, về vật liệu phóng xạ. Sang đầu thế kỷ 20, nghiên cứu về không-thời gian và sự hợp nhất của năng lượng và khối lượng của Einstein đã thay đổi thế giới hoàn toàn bằng sự ra đời của bom nguyên tử và bom nhiệt hạch.

Tác giả lật lại những phát minh vĩ đại trong Vật Lý có ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử loài người trong không khí hưng phấn trước nhiều cơ hội mới của các khoa học gia và tình trạng căng thẳng về chính trị. Dự án Manhattan chế tạo bom nguyên tử của Mỹ, hai quả bom nguyên tử thả xuống Nhật Bản và cuộc chạy đua vũ trang hậu Thế chiến đã đưa các nhà Vật lý vào tâm điểm của thế kỷ 20. Trong phần phụ lục có bài phát biểu cực kỳ sâu sắc và ấn tượng của chính tác giả về đạo đức và trách nhiệm với xã hội của các nhà Vật lý.

Như một người kể chuyện, quyển sách lần lượt điểm qua những nhân vật và sự kiện quan trọng một cách mạch lạc, trôi chảy và có phần lãng mạn (điểm khác biệt so với nhiều quyển sách khô khan về lịch sử khoa học). Các Vật lý gia được mô tả như những con người bình thường (chứ không phải robot hay kẻ lập dị như nhiều người tưởng tượng), có tình cảm riêng tư, có cá tính, ưu và nhượt điểm. Xung quanh các nhân vật, sự kiện đó là những lời đồn đại, tranh luận, dị nghị của đồng nghiệp và những người ngoại đạo. Tất cả những điều này tạo nên một khung cảnh toàn diện, náo nhiệt của Vật Lý thế kỷ 20.

Tuy nhiên, nhiều phần trong quyển sách còn khá sơ sài, chưa hoàn chỉnh, nhiều đoạn không rõ ý tác giả muốn nói gì. Có lẽ là vì tác giả viết bản thảo này hầu hết từ trí nhớ chứ chưa kịp tra cứu tư liệu như trong lời nói đầu đã nói trước. Nếu tác giả đầu tư được nhiều thời gian hơn thì tôi nghĩ đây sẽ là một trong những quyển sách lịch sử Vật Lý hay nhất. Một điểm nữa, tác giả là người Anh và là nhà văn nên tiếng Anh sử dụng trong quyển này khá hoa mỹ, cầu kỳ khiến tôi phải đọc mỗi câu văn hai ba lần mới hiểu.