Cái cười của thánh nhân

Tiêu đề: Cái cười của thánh nhân
Tác giả: Nguyễn Duy Cần
NXB: NXB Trẻ (2012)
==================

Đúng theo tiêu đề, cuốn sách này sưu tầm những câu chuyện "cười" của người xưa, cái cười mỉa mai châm biếm, cười chua xót, cười ra nước mắt. Thật khó tìm đâu ra một quyển sách bàn nhiều về đời, về người nhiều như quyển này.

Tác giả sưu tầm những mẩu chuyện cổ từ Đông sang Tây theo phong cách "u mặc" (trào phúng). Phần lớn đằng sau các mẩu chuyện "cười đau khổ" đều có lời bình của tác giả. Lời bình có thể bám sát ý của câu chuyện, cũng lắm khi hơi lan man. Nhiều lời bình rất hay với cái nhìn rất khác và rất uyên thâm, nhưng cũng có vài lời bình khó hiểu (chắc tại tui chưa đủ trình độ). Còn lại rất nhiều mẩu chuyện không có lời bình, một số chuyện thì dễ hiểu, một số đọc xong chẳng hiểu ý muốn nói gì.

Về văn châm biếm khó ai qua Trang Tử. Cũng vì thế mà cuốn sách trích rất nhiều mẩu chuyện trong Nam Hoa Kinh của Trang Tử. Tư tưởng chủ đạo của cuốn sách này là ở tư tưởng "nhất nguyên luận" của phái Phật Lão Trang Liệt. Nói nôm na, là từ bỏ thị phi, khen chê, sang hèn,... mà hoà mình với thiên nhiên, sống ung dung tự tại, không lo nghĩ sầu muộn, không mưu toan,... Cái cười ở đây nhằm vào phái "nhị nguyên luận"của Bách Gia Chư Tử (trong đó có luôn Khổng Tử!), tự phân chia thiện ác tốt xấu rồi tự cho mình là hiền sĩ, thánh nhân, gây cho thiên hạ bao hỗn loạn điêu đứng.

Những bài học trong quyển sách này tôi cho là vô giá. Hiểu được cặn kẽ đã khó, mà thực hành thì càng khó. Thế nào là "hiểu"? Nếu bạn đọc quyển sách này, thấy mình cũng giống "thánh nhân" mà cười người đời thì rõ là chưa "thông hiểu" được. Chỉ khi bạn đọc từng mẩu chuyện, thấy đỏ mặt tía tai, tự thấy xấu hổ, đem mẩu chuyện ấy mà tự răn đe mình, thì mới mong tiến bộ. Đó là cách đọc mà tôi cũng đang cố gắng tuân thủ.

Quyển sách này dành cho ai? Thật khó mà trả lời. Theo thiển ý của tôi, nếu bạn thấy ngộp thở với cuộc đời đầy bon chen, muốn tìm một chỗ tĩnh lặng mà "tu tâm" thì đây là một quyển kinh tốt. Còn với những người còn tràn đầy niềm tin và hi vọng vào cuộc đời thì hãy cứ hồn nhiên mà tận hưởng nó. Tóm lại quyển sách này vẽ đường chỉ lối tới một cuộc sống thanh nhàn cho những ai đang cảm thấy bất hạnh.

Để kết lại, tôi xin tóm tắt một mẩu chuyện trong quyển sách: Một đám người lôi một người đàn bà tới Chúa Jesus đòi ném đá bà ta vì tội loạn dâm. Chúa bảo "Ai nghĩ mình trước giờ chưa phạm lỗi lầm nào thì ném đá trước". Thế là đám đông tản ra rồi đi mất. Tác giả bình: Thời Chúa Jesus, người ta còn tự biết mình có tội nên bỏ đi. Chứ ở thời này mà nói vậy chắc người đàn bà đã bị ném đá đến chết bởi bọn thầy đời tội lỗi đầy mình mà cứ nghĩ mình trong sạch thánh thiện.

Cười nổi không?